Staraniowy.pl

Zespół policystycznych janików, zwany w skrócie PCOS, to choroba, której tak objawy, jak i stopień nasilenia, nie są jednakowe u wszystkich kobiet. Dlaczego tak się dzieje? PCOS to schorzenie, które destabilizuje wiele różnorakich procesów zachodzących w organizmie kobiety, co sprawia, że symptomy różnią się od siebie znacząco. Zależą w głównej mierze od tego, z jakimi układami wiążą się niekorzystne zmiany.

Policystyczne, czyli jakie?

Zespół policystycznych janików, zwany także zespołem jajników sklerotycznych, drobnotorbielkowatych, zespołem Steina-Leventhala czy np. wielotorbielowatością jajników, to zaburzenie hormonalne, które najczęściej występuje u kobiet w wieku rozrodczym (mówi się w tym wypadku o 5 do 15 proc. kobiet). Warto poświęcić mu nieco uwagi, bowiem bywa także wymieniane jako najczęstsza przyczyna niepłodności, spowodowana brakiem owulacji. Czym jest w istocie? Nazwą tą określamy różnego typu zaburzenia hormonalne w organizmie kobiety, które negatywnie wpływają na funkcjonowanie jej jajników. Wiąże się to z nadmiernym wytwarzaniem męskich hormonów płciowych, co zaburza istotnie właściwe działanie całego układu hormonalnego. U chorych zauważa się także podwyższony poziom LH oraz obniżony poziom FSH, a to wpływa negatywnie na wzrost i dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych. Niedojrzałe pęcherzyki, których właściwy rozwój został wstrzymany przed uwolnieniem się komórki jajowej do jajowodu, nie generują powstawania ciałka żółtego, stopniowo obumierają, następnie zanikają, zaś na ich miejscu pojawiają się małe torbiele. To właśnie wpływa na powiększanie się jajników (objętość takiego jajnika może niekiedy przekraczać 10 cm sześciennych).

Objawy PCOS

Z badań wynika, że  mamy do czynienia z podłożem genetycznym schorzenia, trudno jednak wskazać jego pierwotną przyczynę. To właśnie powoduje, że leczenie choroby zasadza się głównie na zwalczaniu jej dokuczliwych objawów, zaś terapia taka jest zwykle długotrwała (co najmniej pół roku). Najbardziej typowe objawy schorzenia to:

• zaburzenia miesiączkowania, np. nieregularne cykle lub brak miesiączki;
• otyłość – przybieranie na wadze bez zauważalnych przyczyn – tzw. otyłość centralna, która oznacza, że tkanka tłuszczowa skupia się głównie w dolnej części tułowia;
• przewlekły ból w miednicy;
• problemy ze skórą – przetłuszczająca się cera, łojotok, trądzik, rogowacenie ciemne (plamki na skórze), zmiany barwnikowe;
• bezdech senny;
• insulinooporność – zmniejszenie wrażliwości mięśni, tkanki tłuszczowej, wątroby i innych tkanek  na insulinę;
• hiperandrogenizm, czyli podniesiony poziom męskich hormonów płciowych, co wywołuje m.in. nadmierne owłosienie (tzw. hirsutyzm) lub łysienie, zaniżony tembr głosu, zmianę sylwetki ciała, przerost łechtaczki oraz warg sromowych;
• problemy z zajściem w ciążę, a nawet niepłodność (z uwagi na to, że owulacja występuje bardzo rzadko, a niekiedy wcale).

W celu zdiagnozowania PCOS konieczne jest wykonanie badania USG narządów rodnych oraz badań hormonalnych, a także dokonanie oceny makroskopowej jajników w laparoskopii i badania histopatologicznego jajników.

Czy to się leczy?

Jajniki policystyczne to w każdym przypadku zaburzenie ich właściwego funkcjonowania, a więc – w każdym przypadku wymagają leczenia. Ich zaniedbanie może skutkować poważnymi powikłaniami. Kobiety zmagające się z PCOS są obciążone większym ryzykiem wystąpienia m.in.:

•  nadciśnienia tętniczego;
•  miażdżycy;
•  choroby niedokrwiennej serca;
•  chorób układu sercowo-naczyniowego;
•  dyslipidemii – zaburzeń w metabolizmie lipidów, czyli tłuszczów (obejmuje również stan nazbyt wysokiego stężenia cholesterolu);
•  cukrzycy;
•  otyłości;
•  raka wyścieliska macicy;
•  znacznego wzrostu ryzyka zmian przednowotworowych;
•  wspomnianej już niepłodności;
•  u kobiet ciężarnych – większego ryzyka poronienia, przedwczesnego porodu oraz cukrzycy ciążowej.

Jakie leczenie?

Pacjentki zazwyczaj nie lekceważą objawów PCOS, ponieważ jego symptomy są dość niepokojące. Problemy z miesiączkowaniem oraz nadmierne owłosienie składnia je do szukania porady u specjalisty. Nie ma jednej typowej metody leczenia. Decyzja podjęta musi być razem z pacjentką, ponieważ istotne w tym wypadku są jej plany na przyszłość (takie jak np. chęć zajścia w ciążę, uregulowania cykli czy stosowania antykoncepcji hormonalnej). Zazwyczaj jednak, najważniejszym celem leczenia, poza pozbyciem się kłopotliwych objawów, jest przywrócenie płodności. W tym celu kobieta może podjąć także samodzielne działania, które jednak nie są równoważne z podjęciem leczenia – ono jest niezbędne. Samodzielne działania obejmują np. próbę zmiany stylu życia, zmniejszenia masy ciała – w przypadku kiedy chorobie towarzyszy otyłość, a także dieta (o niskiej zawartości węglowodanów) i ćwiczenia fizyczne, którym towarzyszy zwiększenie wrażliwości tkanek na insulinę (uregulowanie poziomu insuliny obniża jajnikowe wytwarzanie androgenów). Jako, że leczenie polega na zwalczaniu objawów, różni się w zależności od tego, jakie symptomy ujawniły się u pacjentki.

Nieregularność cykli i stymulacja jajeczkowania

W celu przywrócenia regularności krwawień zaleca się tzw. progestageny – najczęściej doustnie; doustne środki antykoncepcyjne – zwykle środki dwuskładnikowe, które zawierają składową estogenną i gestagenną, a więc o zbliżonym do progesteronu działaniu oraz tabletki bogate w związek o działaniu antyandrogennym, czyli o odwrotnym do działania męskich hormonów. Ponadto regularność krwawień reaktywują także metody podejmowane w celu przywrócenia jajeczkowania.  Stymulacja może się jednak okazać stosunkowo trudnym zadaniem, ponieważ w wielu przypadkach rosnące pęcherzyki nie pękają, zaś w innych przeciwnie – dojść może do tzw. hiperstymulacji. Schemat postępowania różni się w zależności od występowania innych objawów. W przypadku problemu otyłości pomóc może  zmniejszenie masy ciała. Jest to efektem zastosowania odpowiedniej diety i ćwiczeń fizycznych, które zwiększają wrażliwość tkanek na insulinę – znormalizowanie poziomu insuliny zmniejsza jajnikowe wytwarzanie androgenów oraz działa korzystnie na profil lipidowy. W przypadku cukrzycy – leki zmniejszające insulinooporność, co powoduje, że mniejsze jej stężenie wystarcza do jej właściwego działania. Przyjmowanie tego typu leków wpływa też korzystnie na zahamowanie objawów androgenizacji, profil  lipidowy i poziom cholesterolu. W przypadku PCOS z hiperprolaktynemią zaleca się leki hamujące wydzielanie prolaktyny. Istnieją także środki, których typowym działaniem jest właśnie indukcja owulacji, jak np. klomifen, gonadotropiny (tutaj jednak terapia okazuje się bardziej kosztowna, a ponadto wzrasta ryzyko hiperstymulacji i ciąży wielopłodowej). Podawanie glikokortykosterydów jest zalecane u kobiet,  w przypadku  których znaczna część androgenów pochodzi z nadnerczy. Możliwe są także zabiegi chirurgiczne na jajnikach, jak np. laparoskopowe nakłuwanie jajnika, skaryfikacja osłonki jajnika lub klinowa resekcję (wycięcie) części jajnika. Co jednak warto podkreślić, zabiegi takie nie likwidują przyczyny schorzenia, a ponadto wiążą się z ryzykiem powstawania kłopotliwych zrostów. Korzystnym wyjściem w przypadku PCOS może się okazać zapłodnienie pozaustrojowe (in vitro).

Jak leczyć inne objawy?

W przypadku takich symptomów, jak np. problemy ze skórą (trądzik, łysienie, hirsutyzm),  leczenie zwykle jest czasochłonne, jednak warto uzbroić się w cierpliwość. Niestety – efekty jego nie są stałe i wymagają kontynuacji co jakiś czas. Zaleca się w tym wypadku takie środki, jak octan cyproteronu (ma działanie antyandrogenne, najszybciej działa w przypadku trądziku); doustne leki antykoncepcyjne (w których gestagen odznacza się niską aktywnością androgenną) – stopują one czynność jajnika, zwiększają poziom globuliny wiążącej hormony płciowe; spironolakton – jako łagodny środek moczopędny, najczęściej w połączeniu z doustnymi środkami antykoncepcyjnymi;  flutamid – mocny lek antyandrogenny; leki obniżające insulinooporność.