Staraniowy.pl

Wygasanie czynności jajników to zjawisko zupełnie naturalne. W pewnym wieku dotknie każdą kobietę i jest efektem menopauzy. Niestety, zdarzają się przypadki, w których jajniki przestają funkcjonować zdecydowanie zbyt wcześnie. Dlaczego tak się dzieje i czy można temu zapobiec?

Podejrzenie przedwczesnego wygasania czynności jajników (tzw. POF) pojawia się z reguły w momencie, kiedy u kobiety w wieku poniżej 40-tu lat występują zaburzenia miesiączkowania . Miesiączki są skąpe, cykl staje się nieregularny, a z czasem ustaje zupełnie. Drugim sygnałem, że jajniki zwalniają, mogą być trudności z zajściem w ciążę. Często obydwa symptomy zbiegają się ze sobą, dając dość solidne podstawy do diagnostyki w kierunku POF.

Zwłaszcza, że przedwczesne wygasanie czynności jajników dotyka zdecydowanie większej liczby kobiet, niż można by się spodziewać. Statystyki mówią, że zdarza się  jednej na sto pacjentek w wieku poniżej 40-u lat i jednej na tysiąc kobiet poniżej 30. roku życia. Jest rozpoznawane u około 10 proc. kobiet zgłaszających się do klinik leczenia niepłodności.

POF – skąd się bierze?

Przyczyn przedwczesnego zahamowania czynności jajników może być wiele. Czasami jest to problem wrodzony, a więc uwarunkowany genetycznie, czasami do jego powstania dochodzi w trakcie życia kobiety. Do genetycznych przyczyn POF zalicza się m.in. zespół Turnera, zespół łamliwego chromosomu X czy niedobory enzymatyczne (a w efekcie nieprawidłową strukturę chemiczną żeńskich hormonów płciowych).

U źródeł problemu leżeć też mogą choroby autoimmunologiczne. Wówczas niektóre z powstających  autoprzeciwciał są skierowane właśnie ku strukturom jajników. Wśród takich chorób wymienia się m.in. cukrzycę typu 1, celiakię, niedoczynność tarczycy czy nadnerczy, reumatoidalne zapalenie stawów czy chorobę Leśniowskiego-Crohna. Do powstania POF przyczynić się mogą ponadto przebyte choroby zakaźne, jak np. ospa, malaria czy powikłanie w przebiegu świnki (zapalenie przydatków).

Przedwczesne wygasanie czynności jajników może być także efektem zakażenia bakteryjnego czy przebytej infekcji wirusowej. Zdarza się, że występuje jako skutek uboczny radioterapii lub chemioterapii. Wśród czynników ryzyka występowania POF znajdują się palenie papierosów oraz wysoki poziom glukozy we krwi.

POF – jak je rozpoznać?

Objawy przedwczesnego wygasania czynności jajników w dużym stopniu są zbieżne z objawami menopauzy. Czym więc się różnią obydwa zjawiska? POF to niejako wyczerpanie zasobu pęcherzyków jajnikowych, zanim jeszcze nadejdzie moment naturalnej menopauzy.

Flagową dolegliwością są wspomniane już wyżej zaburzenia miesiączkowania, jednak deficyt estrogenów w organizmie daje też inne, dość typowe objawy, jak:

• uderzenia gorąca (objaw ten często występuje jeszcze przed pojawieniem się zaburzeń miesiączkowania),
• suchość pochwy,
• spadek libido,
• nocne poty,
• przybieranie na wadze,
• bóle i zawroty głowy,
• zaburzenia koncentracji,
• rozdrażnienie i wahania nastroju.

Niektóre z powyższych objawów nie są jednak wystarczająco miarodajne (bywają subiektywne), dlatego w diagnostyce POF kluczowe znaczenie mają badania hormonalne i obrazowe, pozwalające ocenić strukturę jajników. Po pierwsze – powalają wykluczyć inne jednostki chorobowe, po drugie zaś pokazują, czy rzeczywiście dochodzi do zaburzenia pracy jajników. Obserwowane w badaniach odchylenia to m.in. obniżone stężenie estradiolu, podwyższone stężenia gonadotropin (głównie FSH) oraz niskie stężenie AMH.

POF – czy można to zatrzymać?

I tutaj dobra wiadomość – w odróżnieniu od menopauzy POF często jest stanem odwracalnym, który można poddać skutecznemu leczeniu. Tu jednak ważna informacja – leczenie ma zazwyczaj charakter przyczynowy, dlatego tak ważne jest znalezienie problemu, który u danej kobiety odpowiada za pojawienie się POF. Przykładowo u kobiet ze zdiagnozowaną celiakią objawy POF mogą zniknąć już po wdrożeniu diety bezglutenowej . W leczeniu substytucyjnym stosuje się  natomiast hormonalną terapię zastępczą, która polega na podawaniu brakujących hormonów. Pozwala to na zniwelowanie dokuczliwych objawów, jak np. suchość pochwy czy uderzenia gorąca.

Oczywiście leczenie nie daje gwarancji przywrócenia czynności jajników. Zdarzają się przypadki, w których nie udaje się zatrzymać procesu ich wygasania. Nie znaczy to jeszcze, że kobieta nie ma szansy na naturalne zajście w ciążę – dopóki jajniki nie przestaną pracować zupełnie, taka szansa istnieje, jednak jest mniejsza, niż w przypadku kobiet, u których jajniki funkcjonują normalnie.