Staraniowy.pl

Im niższa, tym mniejsze szanse na zajście w ciążę. Rezerwa jajnikowa – czym jest, od czego zależy jej wielkość i przede wszystkim – czy możemy na nią wpływać?

Rezerwa jajnikowa, czyli…?

Każda kobieta w chwili narodzin ma w jajnikach pewną liczbę pierwotnych pęcherzyków jajnikowych, które zdolne są do przekształcenia się w komórki jajowe. Pęcherzyki te ulegają zużyciu podczas każdego cyklu miesięcznego, co – jak można się spodziewać – zmniejsza stopniowo (choć powoli) jej szanse na zajście w ciążę. Rezerwa jajnikowa to – mówiąc najprościej – liczba pozostających w jajniku pęcherzyków. Liczba ta, co logiczne, staje się z biegiem czasu coraz mniejsza. W chwili przyjścia na świat dziewczynka posiada około 1-3 milionów komórek jajowych (choć jest to zależne od organizmu danej kobiety, u niektórych może wynosić jedynie kilkadziesiąt tysięcy). W chwili pojawienia się pierwszej miesiączki liczba ta oscyluje już w granicach 400 tysięcy, zaś w okresie menopauzalnym – zaledwie 10 tysięcy. Co więcej, tylko określona część komórek jest uwalniana podczas owulacji. Jako że rezerwa ta (obok wielu innych czynników, np. wieku) stanowi istotny czynnik określający zdolność rozrodczą kobiety, w przypadku, kiedy dochodzi do jej wyczerpania, pojawiają się problemy z zajściem w ciążę. Zwiększa się także ryzyko urodzenia dziecka z zaburzeniami rozwojowymi. Zupełne wyczerpanie rezerwy jajnikowej nie zawsze oznacza niemożność zapłodnienia, jednak wówczas konieczne jest stosowanie leków hormonalnych czy też złożonej stymulacji owulacji. W celu określenia wielkości rezerwy konieczne jest określenie stężenia FSH (poprzez wykonanie testów krwi). Niekiedy określa się w niej także stężenie hormonu AMH, tzw. anty-mullerowskiego (niskie stężenie AMH świadczy o obniżonej rezerwie jajnikowej) oraz Inhibiny B.

FSH – co to takiego?

FSH, czyli hormon folikulotropowy (zwany także folikulotropiną) jest produkowany przez przysadkę mózgową (jej przedni płat). Pobudza dojrzewanie pęcherzyków jajowych, wydzielanie estrogenów, a także stymuluje wzrost, rozwój i dojrzewanie pęcherzyków zawierających komórki jajowe w pierwszej fazie cyklu. Hormon ów, co ważne, występuje nie tylko w organizmie kobiet, ale także u mężczyzn. W męskim organizmie powoduje on powiększenie się cewek nasiennych, pobudza produkcję plemników oraz poprawia wytwarzanie białka wiążącego androgeny (niezbędne do właściwego funkcjonowania testosteronu).

Kiedy konieczne badanie?

Badanie FSH wykonuje się razem z innymi badaniami, które mają na celu zdiagnozowanie niepłodności męskiej lub kobiecej (bądź jej brak), a dokładnie:
u mężczyzn:

• ustalenie przyczyny niskiej liczby plemników w nasieniu;
• rozpoznanie chorób jąder.

u kobiet:

• sprawdzenie podejrzenia o niewydolność przysadki (np. po przebytych urazach, zbyt intensywnych ćwiczeniach lub nadmiernym odchudzaniu);
• rozpoznanie chorób jajników;
• zdiagnozowanie braku miesiączki lub nieregularnych cykli;
• zdiagnozowanie innych chorób kobiecych, takich jak zespół policystycznych jajników (PCOS) czy zaburzenia hormonalne;
• wykazanie, czy kobieta weszła w okres menopauzy;
• określenie rezerwy jajnikowej.

Określenie rezerwy jajnikowej jest bardzo istotne także w przypadku stymulacji do programu zapłodnienia pozaustrojowego, gdyż jej ustalenie pozwala właściwie dobrać dawkę gonadotropin koniecznych do stymulacji. Badanie takie wykonuje się na próbce krwi bądź też oznacza się poziom hormonu w moczu. Badanie przeprowadza się około 3 dnia cyklu, następnie konieczne jest wykonanie testu z cytrynianem klomifenu, który podaje się zazwyczaj od 5 do 9 dnia cyklu. Drugie badanie ma miejsce około 10 – 12 dnia cyklu. Jak czytać wyniki badania?

• wartość FSH poniżej 3 mIU/mln oznacza niewydolność przysadki;
• wartość FSH od 3 do 9 mIU/ml oznacza satysfakcjonującą rezerwę jajnikową;
• wartość FSH od 9 do 12 mIU/ml oznacza obniżoną rezerwę jajnikową;
• wartość FSH od12 do 18 mIU/ml oznacza wyczerpującą się rezerwę jajnikową;

wartość FSH powyżej 18 mIU/ml oznacza wyczerpaną rezerwę jajnikową.

Jak warto zauważyć, wraz ze wzrostem poziomu FSH maleje szansa na zapłodnienie.

Co wpływa na wielkość rezerwy jajnikowej?

Na obniżenie rezerwy jajnikowej może wpływać:

wiek – rezerwa jajnikowa zaczyna się obniżać od około 20. roku życia. Mimo, że u większej części kobiet początkowo jest to proces powolny, z czasem jego dynamika się zwiększa;

palenie tytoniu – znacznie obniża rezerwę jajnikową;

torbiele jajników oraz ich operacje – warto wiedzieć, że znaczna ich część (tzw. torbiele czynnościowe) powinny być leczone jedynie zachowawczo, gdyż wchłaniają się samodzielnie bądź przy zastosowaniu antykoncepcji, tak więc ważne jest przede wszystkim właściwe zakwalifikowanie pacjentki do zabiegu;

operacje usunięcia jajowodów – podczas nich może dojść do uszkodzenia unaczynienia jajnika, a to z kolei wpływa na obniżenie rezerwy jajnikowej.

Poprawienie rezerwy jajnikowej jak na razie nie jest niemożliwe. Wprawdzie zdarza się, że u pacjentki notuje się poprawę niektórych parametrów, jednak nie jest to zazwyczaj zmiana istotna i często wynika po prostu z błędu pomiaru. Z uwagi na to, że nowsze badania dowodzą, iż wielkość rezerwy jajnikowej może zmniejszać się w szybszym tempie niż wcześniej sądzono, niektórzy lekarze zalecają kobietom wykonywanie regularnie testów rezerwy jajnikowej, co pozwala na szacowanie potencjalnego momentu jej wyczerpania. Zwrócić na to uwagę powinny w szczególności kobiety, których matki zaczęły wcześnie miesiączkować oraz stosunkowo szybko weszły w okres menopauzalny.