Staraniowy.pl

Nie ma wątpliwości, że niepłodność to dzisiaj problem powszechny. Według niektórych szacunków co szósta para w naszym kraju nie może mieć dzieci. Rozmiar problemu, jego obecność w mediach – wszystko to sprawia, że pojęcie „niepłodność” staje się swego rodzaju hasłem, sloganem, który tłumaczy wszystko. Czy na pewno wiemy, co się pod nim kryje? Czy na pewno rozumiemy, dlaczego niektórzy nie mogą mieć dzieci?

Niepłodność w medycynie

Jak podaje Światowa Organizacja Zdrowia, niepłodność to niemożność uzyskania ciąży u seksualnie aktywnej pary niestosującej jakiejkolwiek antykoncepcji, przez okres co najmniej 1 roku pożycia. Zgodnie z definicją WHO, niepłodność uznajemy za chorobę społeczną. Światowa Organizacja Zdrowia zatwierdziła ją jako jednostkę chorobową, której przydzielono numer w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD-10). Znajdziemy tam ponadto rozróżnienie na niepłodność męską – N.46 oraz niepłodność kobiecą  – N.97. Niepłodność możemy także podzielić na pierwotną i wtórną. O pierwszej mówimy wtedy, kiedy para starająca się o dziecko nigdy wcześniej nie miała wspólnego potomstwa. Niepłodność wtórna opisuje sytuację pary, posiadającej już dziecko bądź takiej, w której kobieta była wcześniej w ciąży, ale ciąża ta zakończyła się poronieniem. Co istotne, niepłodność nie oznacza bezpłodności. Podczas gdy niepłodność to z założenia odwracalna niezdolność zajścia w ciążę, która podlega leczeniu, bezpłodność oznacza trwałą niezdolność do zapłodnienia, a więc niemożliwą do wyleczenia. W przypadku kobiet może to być spowodowane np. brakiem macicy czy jajników albo po prostu ustaniem owulacji (menopauza). W przypadku mężczyzn powodem bezpłodności może być brak obu jąder (np. wskutek wypadku czy zabiegu), uszkodzenie nasieniowodów czy też choroby zakaźne.

Niepłodność w liczbach

Mimo pokutującego jeszcze do niedawna poglądu, że większa część przypadków niepłodności leży po stronie kobiet i to one powinny poddać się leczeniu mającemu na celu przywrócenie płodności, dziś coraz mocniej do świadomości społecznej przebija się fakt, że niemożność poczęcia dziecka sytuuje się równie często po stronie mężczyzny, jak i kobiety (50 do 50). Bardziej dokładne dane pokazują, że 35% przyczyn niepłodności leży po stronie kobiety, tyle samo po stronie mężczyzny, zaś w ¼ przypadków niepłodność dotyczy obojga partnerów. Warto jeszcze wspomnieć, że około 5% przypadków stanowią przyczyny niezdiagnozowane (takie przypadki zwane są w medycynie niepłodnością idiopatyczną).W skali świata problem niepłodności dotyczy aż 10 -15 % par w wieku rozrodczym. Niektóre z szacunków wskazują, że w Polsce problem z zajściem w ciążę może mieć  około 18-19% z około 9 milionów par w wieku reprodukcyjnym (niemożność stworzenia zupełnie wiarygodnych szacunków z uwagi na to, że nie wszystkie pary podejmują leczenie bądź też po prostu nie zdają sobie sprawy ze swojego problemu z powodu odkładania decyzji o poczęciu).

Zapłodnienie – finał skomplikowanego procesu

Mimo, że zapłodnienie zwykliśmy definiować jako połączenie plemnika z komórką jajową, prostota owego procesu jest jedynie pozorna. Już sam fakt zapłodnienia wymaga właściwego przebiegu wielu pomniejszych procesów, nie mówiąc o tym, jak wiele złożonych etapów poprzedza przyjście człowieka na świat.

Aby doszło do zapłodnienia, prawidłowo muszą przebiec m.in. następujące procesy:

•  rozwój i budowa narządów rozrodczych kobiety i mężczyzny;
• rozwój i budowa komórek rozrodczych kobiety i mężczyzny (komórek jajowych i plemników);
• transport plemników do macicy kobiety;
• zapłodnienie komórki przez plemnik;
• transport zapłodnionej komórki jajowej;
• zagnieżdżenie zapłodnionej komórki jajowej w śluzówce jamy macicy;
• rozwój zapłodnionej komórki jajowej.

Dojrzałe plemniki, które zawarte są w nasieniu, otaczają komórkę jajową. Z chwilą spotkania jaja z plemnikiem, na jego powierzchni powstaje niewielki wzgórek, który ma ułatwiać plemnikowi wniknięcie do wnętrza. Po jego wniknięciu na powierzchni jaja powstaje specjalna osłonka, która blokuje inne plemniki i uniemożliwia ich przedostanie się do środka. Jajo, zapłodnione przez plemnik, który nosi chromosom X, przeistacza się w zarodek żeński, natomiast jajo zapłodnione przez plemnik noszący chromosom Y –  w zarodek męski. Z zarodka stopniowo formuje się  płód.

Co może utrudniać zapłodnienie?

Jak się okazuje, na każdym etapie tego złożonego procesu mogą pojawić się utrudnienia. Jak już zostało wspomniane, zaburzenia mogą dotyczyć zarówno organizmu kobiety, jak i mężczyzny. W przypadku kobiet najczęściej występującymi przyczynami niepłodności są:

zaburzenia owulacji , a w tym:

• zaburzenia wzrostu oraz dojrzewania pęcherzyków jajnikowych (m.in.  zespół policystycznych jajników, hyperprolaktynemia – wysokie stężenie prolaktyny),
• wady w komórkach jajowych lub ich brak (wczesna menopauza, nieprawidłowości genetyczne, przebycie radioterapii lub chemioterapii),
• zaburzenia w procesie pękania pęcherzyków jajnikowych (zespół niepękniętego zluteinizowanego pęcherzyka jajnikowego, wzrastanie pustego pęcherzyka, zaburzenia w uwalnianiu komórki jajowej z pęcherzyka),
• niewydolność ciałka żółtego.

niedrożność lub nieprawidłowe funkcjonowanie jajowodów (po przebytych operacjach, zapaleniach lub ciążach pozamacicznych);

zrosty pooperacyjne lub pozapalne w okolicach jajowodów oraz jajników;

endometrioza;

torbiele jajników oraz zrosty w jamie otrzewnej;

choroby zapalne miednicy mniejszej;

anomalie budowy i śluzu szyjki macicy;

wady budowy macicy i/lub pochwy;

zaburzenia układu odpornościowego;

zaburzenia fazy lutealnej;

mięśniaki macicy;

choroby tarczycy.

W przypadku zaś mężczyzn najczęściej występującymi przyczynami niepłodności są:

nieprawidłowe nasienie, w tym:

• zaburzenia ilości, budowy i ruchliwości plemników,
• brak plemników (azoospermia),
• niedrożność dróg wyprowadzających nasienie:  pooperacyjna, związana z chorobą (jak np. żylaki powrózka nasiennego), wrodzona (np. mukowiscydoza),
• zaburzona spermatogeneza lub jej brak: wrodzona (np. wodniak jądra, wnętrostwo), poinfekcyjna (np. świnka z zapaleniem jąder), po radioterapii lub chemioterapii.

zaburzenia erekcji i ejakulacji (wytrysku)

• brak erekcji i ejakulacji,
• ejakulacja wsteczna – cofanie się nasienia do pęcherza moczowego.

infekcje układu moczowo-płciowego;

wady wrodzone;

zaburzenia endokrynologiczne;

zaburzenia hormonalne (niski poziom testosteronu);

inne zaburzenia, np. genetyczne

choroby (układu krążenia, zapalenie nerek, wątroby, cukrzyca, alkoholizm, zaburzenia odżywiania, choroby nowotworowe);

czynniki nabyte (nałogi, szkodliwość środowiska, warunki pracy).

czynniki związane z nieprawidłową seksualnością mężczyzny.

Osobno płodni, razem niepłodni

Istnieje także inny rodzaj niepłodności, tzw. niepłodność immunologiczna. Może występować pod trzema postaciami. Za problemy z zapłodnieniem odpowiedzialność ponosi w tej sytuacji system odpornościowy. Przyczyną kłopotów może być zarówno żeński, jak i męski układ immunologiczny, a więc odpowiednio – kobieta lub mężczyzna produkują przeciwciała, które zapobiegają zajściu w ciążę. Kobiety posiadają we krwi przeciwciała, które atakują ich własne komórki jajowe, co powoduje, że nie dochodzi do owulacji, a to uniemożliwia zapłodnienie. W przypadku mężczyzn – we krwi znajdują się przeciwciała, które zwalczają produkowaną przez organizm spermę. Warto jeszcze zauważyć, że kłopoty mogą dotyczyć każdego partnera osobno, ale także parę jako całość. Istnieją przypadki, kiedy dochodzi do niezgodności systemów immunologicznych partnerów, a objawia się to w tym, że ciało kobiety produkuje przeciwciała, które zwalczają plemniki lub składniki nasienia mężczyzny.