Staraniowy.pl

Mówi się, że przeciwieństwa się przyciągają. O ile jednak w codziennym życiu przeciwstawne cechy świetnie się uzupełniają, o tyle w medycynie nierzadko stanowią kłopot. Tak jest w przypadku konfliktu serologicznego, w którym decydującą rolę odgrywa czynnik Rh. Kiedy mamy do czynienia z taką niezgodnością?

Kluczowy antygen

Krew to nie tylko życiodajny płyn, będący „motorem” działania wszystkich innych układów organi-zmu. To także odrębna część tego organizmu, która pełni samodzielne funkcje i posiada własną strukturę. Podstawowy podział na osocze i składniki komórkowe (czyli erytrocyty, leukocyty i trombocyty) to nie wszystko. Zarówno krwinki, jak i płytki krwi posiadają szczególne właściwości, które wspomagają pracę wszystkich narządów. Na powierzchni czerwonych krwinek rozpoznać można na przykład  antygeny, czyli substancje zdolne do wywołania odpowiedzi immunologicznej. Antygeny grupują się w układy, z których najważniejszymi są AB0 oraz Rh. Na podstawie pierwszego ustala się podstawową, możliwą do rozpoznania w każdym organizmie grupę krwi. W układzie Rh z kolei swoje miejsce znajduje wiele antygenów, z których za najważniejszy i jednocześnie najbardziej immunogenny (czyli zdolny do wytworzenia przeciwko sobie reakcji odpornościowej) uważa się antygen D. To jego obecność jest kluczowym kryterium wartości wpisywanej obok symbolu grupy krwi: jeżeli w krwi obecny jest antygen D mamy do czynienia z Rh+, jego brak nazywany jest ujemnym układem Rh i oznaczany jest symbolem Rh-.

Konflikt krwi

O niezgodności krwi mówi się najczęściej w kontekście dawstwa krwi, ale konflikt może się pojawić nie tylko w sytuacji zagrażającej życiu. Dobierając się w pary, co naturalne, nie interesuje nas, jaką krew ma nasz partner. Jeśli jednak decydujemy się wspólnie na dziecko, temat ten obowiązkowo należy poruszyć. Gdy okaże się bowiem, że między partnerami występuje niezgodność w zakresie układu Rh, może dojść do konfliktu krwi matki i dziecka. Dzieje się tak w przypadku, gdy matka dziecka posiada czynnik Rh-, a dziecko dziedziczy po ojcu dodatni układ Rh. To jedyny przypadek, który jest źródłem konfliktu – w sytuacji, gdy to kobieta posiada Rh+, a mężczyzna Rh- lub gdy dziecko dziedziczy po matce ujemny układ Rh, do konfliktu nie dochodzi. Samo wystąpienie nie-zgodności nie jest jeszcze powodem do niepokoju. Aby doszło do konfliktu krwi, czyli sytuacji gdy organizm matki produkuje przeciwciała, atakujące obce dla siebie antygeny D (obecne w krwioobiegu dziecka), krew obojga musi ulec zmieszaniu. Teoretycznie może do tego dojść jeszcze podczas ciąży, np. w wyniku poronienia lub powikłań zabiegów wewnątrzmacicznych, w praktyce jednak ma ono miejsce najczęściej dopiero podczas porodu (do tej pory proces ten zatrzymuje bariera łożyskowa). Wytworzone przeciwciała nie mają więc możliwości zaatakowania rodzącego się dziecka. Pozostają one jednak w krwi matki i mają zdolność przenikania łożyska, dlatego następna ciąża może być już zagrożona.

Co można zrobić?

Kiedyś konsekwencje wystąpienia konfliktu serologicznego były dotkliwe zarówno dla matki, jak i dziecka. Dziś jednak medycyna zna sposoby na to, by ochronić kobietę, a przede wszystkim jej po-tomstwo przed takimi skutkami konfliktu krwi jak zahamowanie rozwoju na etapie prenatalnym, poronienie czy niedokrwistość u dziecka. Działania profilaktyczne podejmowane są już w pierwszej ciąży. Oprócz regularnej kontroli i badań krwi, tuż po porodzie (w ciągu 72h od urodzenia dziecka) kobieta otrzymuje immunoglobulinę anty-D, która neutralizuje komórki płodu zanim organizm matki potraktuje je jako wrogie. Przeciwciała podawane są także profilaktycznie w przypadku poronienia i urazów brzucha w ciąży.