Staraniowy.pl

Definiując czynniki wpływające na obniżenie płodności kobiet, należy wziąć pod uwagę zachowania zdrowotne, które stanowią determinant zdrowia prokreacyjnego.

Zachowania zdrowotne

Do zachowań zdrowotnych zalicza się negatywne i pozytywne nawyki, zwyczaje i postawy, wyznawane wartości oraz pojmowanie pojęcia własnego zdrowia i nasz stosunek do niego. Biorąc pod uwagę zachowania antyzdrowotne, należy je rozpatrywać w kontekście ich wpływu na obniżenie płodności kobiety. Do tej grupy zalicza się nie tylko nadużywanie alkoholu, środków psychoaktywnych czy palenie tytoniu, lecz także podejmowanie ryzykownych zachowań seksualnych oraz brak zachowań prozdrowotnych.

Zachowania ryzykowne

Omawiając zagadnienia dotyczące zachowań zdrowotnych, należy zwrócić uwagę na pojęcie tzw. zespołu zachowań ryzykownych. W kontekście zdrowia prokreacyjnego główny problem stanowi wczesne podejmowanie współżycia płciowego oraz jego kontynuowanie przez młodzież w okresie dojrzewania i okresie młodzieńczym.

Badania przeprowadzane w celu określenia wieku inicjacji seksualnej wskazują, iż ulega on stopniowemu obniżeniu. W badaniu realizowanym w roku 2005, w populacji Polek w wieku 15-49 lat, średni wiek podjęcia aktywności seksualnej kształtował się na poziomie 18 roku życia. Średni wiek inicjacji seksualnej w grupie uczniów szkół ponadgimnazjalnych wynosił 16,5. Obniżenie wieku podjęcia aktywności seksualnej może sprzyjać utrzymywaniu kontaktów seksualnych z licznymi partnerami.

Zbyt wczesne rozpoczęcie współżycia płciowego przynosi swoje bezpośrednie,  oraz pośrednie skutki i szkody zdrowotno- społeczne. Najpoważniejszym odległym powikłaniem może być niepłodność, jako skutek przebytych infekcji narządu rodnego. Wczesna inicjacja seksualna oraz duża ilość partnerów seksualnych prowadzi do zakażenia wirusem HPV, który w następstwie zwiększa ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy. W świetle licznych badań udowodniono, iż zbyt wczesne rozpoczęcie współżycia, powoduje dysfunkcje psychoseksualne, spowodowane doświadczeniem negatywnych emocji w zaspokajaniu potrzeb seksualnych.

Aby zadbać o zdrowie kobiet w okresie rozrodczym, należy poczynić wszelkie starania, aby wyeliminować czynniki ryzyka seksualnego już u dziewcząt w okresie dorastania. W tym celu w roku 2001 WHO opracowało pracę dotyczącą czynników predykcyjnych i ochronnych dotyczących ryzyka seksualnego wśród młodzieży.

By móc mówić o zachowaniach prozdrowotnych, pozytywnie wpływających na stan zdrowia, również prokreacyjnego, należy brać pod uwagę kwestie antykoncepcji stosowanej przez kobiety, jak i braku jej stosowania. W ostatnich latach obserwuje się, stały wzrost liczby kobiet stosujących środki antykoncepcyjne. Przypuszczalnie ma to związek z zakrojoną na szeroką skalę promocją antykoncepcji. Promocja ta rozpoczyna się od edukacji elementarnej, poprzez poradnictwo antykoncepcyjne prowadzone przez personel medyczny, kończy na akcjach reklamowych w środkach masowego przekazu. Ma to swoje pozytywne rezultaty, przekładające się na obniżenie liczby nieplanowanych ciąż wśród nastolatek poniżej 18 roku życia, które to ciąże klasyfikowane są jako ciąże o podwyższonym ryzyku.

Poważnym problemem w zakresie zdrowia kobiet, istotnie wpływającym na obniżenie płodności, są choroby nowotworowe narządu rodnego, w tym rak szyjki macicy. Badanie cytologiczne bezspornie jest najważniejszym działaniem podejmowanym w ramach profilaktyki raka szyjki macicy. W świetle zaleceń Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego powinno ono być wykonywane u kobiet powyżej 25 roku życia co 12 miesięcy w sytuacji zakażenia wirusem HIV, przyjmowania leków immunosupresyjnych, zakażenia HPV- typem wysokiego ryzyka, leczenia w przeszłości z powodu śródnabłonkowej neoplazji szyjki macicy (CIN2, CIN3) lub raka szyjki macicy.

Czynniki obniżające płodność

Czynnikami istotnie obniżającym płodność kobiety oraz determinującym jej zdrowie prokreacyjne, są infekcje przenoszone drogą płciową, które mogą prowadzić do niedrożności jajowodów. Główny problem stanowi zakażenie Chlamydia trachomatis, które wywołuje przewlekły stan zapalny narządów płciowych.

Wiek jest jednym z czynników, który wpływa na obniżenie płodności. Warto pamiętać, iż płodność kobiety jest odwrotnie proporcjonalna do jej wieku. Osiąga ona swój maksymalny poziom pomiędzy 20 a 24 rokiem życia.
72%. owym bruzdkowaniem.

Ważnym aspektem w ocenie płodności kobiety jest poznanie jej masy ciała oraz sposobu odżywiania się, gdyż zarówno jej niedobór, jak i nadmiar negatywnie wpływają na jej poziom. Udowodniono, iż szybki przyrost masy ciała powyżej 10% w ciągu roku wpływa na zaburzenia cyklu miesiączkowego (Skalska i Pawelczyk, 2003). Kobiety cierpiące z powodu zaburzeń odżywiania takich jak jadłowstręt psychiczny, bulimia mają problemy związane z miesiączkowaniem, łącznie z jej zatrzymaniem. Zaobserwowano także zmianę wielkości macicy i jajników co może znacząco ograniczyć płodność (Freeman i Newton, 1997).

Same nawyki żywieniowe wywierają także wpływ na płodność kobiety. Niedobory żywieniowe, łącznie z niedoborami ilościowymi i jakościowymi, prowadzą do zaburzeń miesiączkowania, w tym do cykli bezowulacyjnych, co w konsekwencji prowadzi do trudności z zajściem w ciążę.

Palenie tytoniu jest czynnikiem, który w bardzo znaczący sposób zaburza płodność kobiety. Badania przeprowadzone przez Amerykański Departament Zdrowia w roku 2001, wykazały zwiększony odsetek kobiet palących, które zgłaszały problem bolesnego miesiączkowania. Wartość ryzyka wystąpienia bolesnego miesiączkowania jest wprost proporcjonalna do ilości wypalanych papierosów. Kobiety palące częściej zgłaszały też występowanie krótszych i nieregularnych cykli miesiączkowych.

Alkohol należy do jednej z najbardziej rozpowszechnionych używek. U kobiet nadużywających alkohol częściej dochodzi do zaburzeń cyklu miesiączkowego w wyniku rozchwiania osi podwzgórze- przysadka- jajnik. Spożywanie alkoholu nawet w niewielkich ilościach może powodować zaprzestanie miesiączkowania. Cykle takiej kobiety są zazwyczaj bezowulacyjne w wyniku zmniejszenia, a nawet braku przysadkowego wydzielania luteotropiny (LH). W jajnikach kobiet spożywających alkohol stwierdzono też ich zmiany zanikowe. Skutkiem tego są trudności z zajściem w ciążę oraz przynamniej okresowa niepłodność.

W ostatnich latach znacząco wzrósł odsetek kobiet zażywających narkotyki. Jak udowodniono, duże dawki heroiny hamują owulację Środki narkotyczne hamują wydzielanie gonadotropiny, co prowadzi do zmniejszenia zdolności prokreacyjnych. Taki stan utrzymuje się długo, nawet po zaprzestaniu przyjmowania narkotyków.

Oceniając wpływ czynników obniżających płodność kobiety, należy ocenić fakt czy kobieta przyjmuje leki. Jeśli tak, warto przeanalizować to jakie to są środki oraz w jakich ilościach są zażywane.  Ma to związek z bardzo niebezpiecznym i narastającym zjawiskiem jakim jest lekomania. Niekontrolowane przyjmowanie leków bez zlecenia lekarskiego może powodować różne następstwa czasie ciąży, poczynając od przejściowych zaburzeń czynnościowych  do poważnych zmian morfologicznych i strukturalnych, łącznie z obumarciem płodu.

Stres jest jednym z czynników wpływających na płodność kobiety. Narastający stres może prowadzić do niepłodności i zaburzeń prokreacyjnych. Najczęściej spotykanym stresorem są bodźce emocjonalne, które zaburzają pracę osi podwzgórze- przysadka- jajnik, co w konsekwencji prowadzi do zaburzeń cyklu miesiączkowego. W trakcie trwania stresu wzrasta stężenie prolaktyny, która w nadmiarze zaburza owulację. Stąd wynika, iż płodność i stres są od siebie silnie uzależnione.

Do innych stresorów wpływających na organizm oraz płodność zalicza się infekcje, zabiegi operacyjne oraz zaburzenia psychiczne. Niepłodność, która sama w sobie stanowi czynnik stresujący, może być spowodowana innymi czynnikami stresującymi, takimi jak ingerencja w intymne życie pary, w wyniku diagnostyki bądź leczenia. Sama świadomość niepłodności powoduje ogromny dyskomfort psychiczny, a długo utrzymujący się taki stan może przyczynić się nawet do urazu psychicznego.

Również ciągły kontakt z toksycznymi związkami chemicznymi, takimi jak herbicydy, pestycydy, aldryn, dioksyny bądź furany, może wpływać na obniżenie płodności, poprzez działanie estrogenopodobne. Szczególnie narażone na to są kobiety pracujące w rolnictwie, w przemyśle chemicznym, obuwniczym, w budownictwie, transporcie oraz fryzjerki i pracownice pracowni fotograficznych.

Kobiety pracujące w służbie zdrowia, należą do grupy kobiet narażonych na oddziaływanie środków szkodzących, które zaburzają płodność kobiety. Według badań przeprowadzonych wśród fińskich pielęgniarek przygotowujących i podających leki cytostatyczne, wykazano związek pomiędzy narażeniem na toksyczne substancje chemiczne a wzrostem odsetka dzieci urodzonych z wadami rozwojowymi. Pod uwagę wzięto również narażenie na środki do dezynfekcji i sterylizacji, gazy do znieczuleń ogólnych oraz promieniowanie RTG.

Kobiety w okresie rozrodczym, a szczególnie okołokoncepcyjnym powinny unikać długotrwałego przebywania przed komputerem, tj. powyżej 4 godzin w ciągu doby. Ma to związek z wysyłaniem fal elektromagnetycznych szczególnie w części bocznej i tylnej monitora.

Kobiety w okresie rozrodczym należy poinformować aby nie jadały niedogotowanego mięsa oraz unikały kontaktu z odchodami kota. Ma to na celu zmniejszenie ryzyka zakażenia toksoplazmozą.  Nie wykryta i nieleczona toksoplazmoza, w ciąży może spowodować poważne konsekwencje w rozwoju dziecka.

Przygotowując się do zajścia w ciążę, należy wyobrazić sobie, że tworzymy dom dla bezbronnego człowieka – tym „domem” jesteśmy początkowo my, kobiety. Nasze działania muszą być przemyślane. Nie wszystko możemy zmienić, ale pozytywnymi działaniami zmodyfikować niepożądane skutki.

Polecam do przeczytania:
1. Nowak G.: Płodność- przekleństwo czy dobrodziejstwo. Magazyn Pielęgniarki i Położnej, 1998, 1 (13), 29-30.
2. Laumann E.O.: Sexual dysfunction in the United States: prevalence and predictors. Jama 1999, 281 (6), 537- 544.
3. Lew- Starowicz Z.: Komentarz do Marnach M.: Zdrowie seksualne kobiety: analiza przypadków. Medycyna po Dyplomie, 2009, 18 (9), 114.
4. Lew-Starowicz Z.: Problemy seksualne w różnych specjalnościach lekarskich. PZWL Warszawa, 1992.
5. Płaza K., Bączek G.: Wpływ zachowań zdrowotnych na jakość płodności. Położna. Nauka i Praktyka, 2010, 3(11), 18- 23.
6. Woynarowska B.: Zachowania seksualne młodzieży w wieku 16 i 18 lat w Polsce w 2005 roku. Ginekologia Polska, 2006, 77, 9, 667-677.
7. Mazur J.: Współwystępowanie palenia tytoniu i picia alkoholu w zespole zachowań ryzykownych u młodzieży szkolnej; tendencje zmian w latach 1990- 2004. Alkoholizm i Narkomania 2004, 18, 29- 43.
8. Izdebski Z.: Seksualność współczesnych nastolatków- diagnoza, zagrożenia, prewencja. Pediatria po Dyplomie, 2007, 11, 3, 103-112.
9. Izdebski Z.: Ryzykowna dekada. Seksualność Polaków w dobie HIV/AIDS. Studium Porównawcze 1997-2001-2005, Zielona Góra 2006.
10. Lew- Starowicz Z.: Zaburzenia seksualne w praktyce ogólnolekarskiej, Wydawnictwo Termedia Poznań, 2004, 9-35.