Staraniowy.pl

Niewątpliwie niepłodność staje się obecnie problemem społecznym. W wielu przypadkach starająca się o dziecko para nie ma wpływu na fakt, że to akurat ich los doświadcza. Niepłodność bowiem może dotknąć każdego, bez względu na wiek, płeć czy stan zdrowia. To prawda – ryzyko dotyczy nas wszystkich. Warto jednak zauważyć, że bywa też tak, iż sami, nieświadomie owe ryzyko potęgujemy. Co więc może zwiększać możliwość wystąpienia niepłodności u kobiet?

Czynniki ryzyka

Istnieje wiele czynników, które mogą w pewnym, większym lub mniejszym stopniu, negatywnie wpływać na starania o dziecko. Ich działanie nie jest jednak regułą – u jednych dadzą o sobie znać ze wzmożoną siłą i skutecznie zablokują wysiłki, u innych – nie wpłyną w żaden sposób na efekt podjętych starań.

Warto jednak mieć świadomość ich istnienia, bowiem niektóre – są zależne od nas samych:

• wiek,
• waga, dieta,
• styl życia – stres, czynniki emocjonalne,
• intensywny wysiłek,
• używki,
• czynniki zawodowe i środowiskowe,
• choroby układowe,
• infekcje,
• leki.

Wiek

Co do tego, że płodność kobiety spada wraz z wiekiem, trudno mieć wątpliwości. Mimo że wiek kobiet podczas urodzenia pierwszego dziecka systematycznie wzrasta, nie powoduje to jednocześnie wydłużenia kobiecej płodności. Po 35. roku życia wzrasta znacznie ilość powikłań związanych z tą sferą życia i nie są one zależne od tego, czy kobieta wcześniej rodziła czy też nie. Mimo więc, że sam wiek nie może kwalifikować kobiety do grupy wysokiego ryzyka, niewątpliwie wpływa na wzrost uszkodzeń chromosomalnych w komórkach jajowych, a to może stać się bezpośrednią przyczyną niepłodności.

Waga, dieta

Zarówno zbyt wysoka, jak i nazbyt niska waga ciała przyczyniają się znacznie do zaburzeń w sferze płodności. Szacuje się, że masa ciała większa już o 10% ponad stan normalny (chodzi tutaj o ilość tkanki tłuszczowej) może stać się przyczyną problemów z zajściem w ciążę. Winien jest temu estron, wytwarzany w nadmiarze w czasie każdego cyklu płciowego. Podobnie jest w sytuacji odwrotnej – ilość tkanki tłuszczowej już o 10% mniejsza niż przewiduje norma, może wpływać negatywnie na starania o dziecko. Z wagą ściśle związane są procesy odżywiania. Warto zauważyć, że kobiety cierpiące na zaburzenia w tej dziedzinie (np. anoreksja i bulimia) mogą mieć problemy z zajściem w ciążę nawet na długo po zakończeniu leczenia. Jedną z częstych konsekwencji anoreksji jest zanik miesiączkowania, co jest spowodowane faktem, iż proces wytwarzania hormonów przysadki jest uzależniony od ilości tkanki tłuszczowej (inne problemy związane z płodnością to obniżona jakość komórek jajowych, niewydolność jajników, słabo rozwinięta śluzówka macicy). Ponadto oba wspomniane zaburzenia dotykają nie tylko ciała, ale i psychiki chorej, która, jak zostało udowodnione, nie pozostaje bez wpływu na starania o dziecko. Jednak nie tylko choroba może zaburzyć funkcję płodności. Stosowanie zbyt niskokalorycznej diety czy chociażby nieracjonalny wegetarianizm (jeżeli organizm nie otrzymuje istotnych składników, takich jak np. witamina B12, cynk, żelazo czy kwas foliowy) także obniżają zdolność rozrodczą organizmu.

Styl życia – stres, czynniki emocjonalne

Kolejnym istotnym czynnikiem, który może stać się przyczyną niepłodności, jest szeroko rozumiany styl życia, m. in. nadmierny stres. Oddziaływanie stresu na podwzgórze, będące ośrodkiem preferencji seksualnych w mózgu, może być poważną przyczyną destabilizacji równowagi hormonalnej w organizmie. Jak wiadomo, zaburzenia hormonalne to jeden z najpowszechniejszych problemów kobiet w wieku rozrodczym. Nadmierna ilość stresu podnosi  poziom prolaktyny, czyli hormonu, którego nadwyżka może właśnie spowodować  bezpłodność. Jako, że podwzgórze odpowiada za blokowanie wydzielania prolaktyny poprzez produkcję tzw. dopaminy, w momencie, kiedy ów mechanizm nie działa jak należy, pojawić się może problem w postaci tzw. hiperprolaktynemii (podwyższone stężenie prolaktyny we krwi). Skutkiem tego są m.in. bezowulacyjne cykle, krwawienia okołomiesiączkowe, a w niektórych przypadkach – zanik miesiączki. Psychika ma naprawdę duży udział w staraniach o dziecko. Poważne zaburzenia w tej dziedzinie (jak np. depresja) mają wpływ na wydzielanie hormonów odpowiedzialnych za prawidłową owulację i procesy rozrodcze. Także zawód kobiety może mieć pewien wpływ na jej płodność, szczególnie w przypadku stałego narażenia na działanie wysokich dawek związków chemicznych, toksycznych substancji, ale także zbyt wysokich czy zbyt niskich temperatur.

Intensywny wysiłek

Na równowagę hormonalną kobiety ma również wpływ intensywny wysiłek fizyczny. Wiedzą o tym sportsmenki, zawodniczki biorące udział w różnego rodzaju maratonach, a nawet tancerki. Jak jednak pokazują badania, wpływ intensywnych treningów nie musi być długotrwały. Wraz z zaprzestaniem nadmiernego wysiłku stan organizmu może powrócić do normy. Szacuje się, iż wysoka aktywność fizyczna wymaga od ciała tak dużej dawki energii, że organizm nie jest w stanie prawidłowo sterować hormonami, odpowiadającymi za funkcje rozrodcze. Wiadomo jednak, że nie tylko nadmiar, ale także niedobór aktywności fizycznej może mieć negatywne skutki w czasie starań o dziecko. Tak więc najlepszą, choć pewnie najtrudniejszą zasadą, jest w tym wypadku umiar.

Używki

Badania pokazują, że kobiety, które wypalają co najmniej jedną paczkę papierosów dziennie, a także te, które przygodę z paleniem rozpoczęły zbyt wcześnie (przed ukończeniem 18-ego roku życia) należą do osób o podwyższonym ryzyku niepłodności. To bardzo istotny czynnik, bowiem niektóre szacunki mówią, iż szansa na zajście w ciążę zmniejsza się u tych kobiet o około 20 %. Badania, których celem była analiza wpływu spożycia kawy na komórkę jajową oraz wyniki prób zapłodnienia, liczbę ciąż, poronień i żywych narodzin wykazały, że spożycie kofeiny (nie tylko pod postacią kawy, ale także herbaty, orzeźwiających napojów bezalkoholowych, czekolady, niektórych środków odchudzających) obniżało szansę na zajście badanych w ciążę. Kolejne, niedawno przeprowadzone badania naukowców z University of Nevada School of Medicine wykazały, że kofeina może zmniejszać płodność kobiet poprzez wpływ na zmniejszenie się aktywności mięśni gładkich jajowodów, co sprawia, że komórka jajowa nie jest we właściwy sposób transportowana do macicy. Niewątpliwie także spożywanie nadmiernych ilości innego typu używek (np. alkohol) wpływa negatywnie na płodność.

Czynniki środowiskowe

Z czynników środowiskowych niebezpieczne wydają się być takie związki chemiczne, jak pestycydy, aldryn, dieldryn, PCP, dioksyny, furany (mają działanie estrogenopodobne), środki chemiczne stosowane w gospodarstwach domowych, jak np. środki owadobójcze, a także skażenie wody i powietrza (kadm, ołów), nadmierny hałas, czy promieniowanie radioaktywne. Szczególnie niebezpieczne jest połączone działanie owych substancji.

Choroby układowe

Ryzyko niepłodności u kobiet mogą zwiększać także inne, niezależne od nas samych czynniki, a dokładnie zmiany o charakterze chorobowym, takie jak cukrzyca, choroby układu krążenia, niedokrwistość, choroby układu oddechowego, gruźlica, choroby tarczycy oraz choroby nerek. Na zwiększenie ryzyka niepłodności wpływają także nieprawidłowości w błonie śluzowej macicy, np. przewlekłe zapalenie, zrosty pozapalne i zrosty po zabiegach.

Infekcje

Infekcje narządów miednicy mniejszej, takie jak zapalenie przydatków (rzeżączkowe, bakteryjne, choroby przenoszone drogą płciową), infekcje związane z obecnością wkładki wewnątrzmacicznej (IUD), a także przebyte operacje (komplikacje pozabiegowe) mogą podnosić ryzyko niepłodności.

Leki

Także stosowanie niektórych leków może mieć wpływ na zwiększenie ryzyka niepłodności. To m.in. morfina oraz jej pochodne, kokaina, amfetamina oraz inne narkotyki, chinina, estrogen w dużych dawkach, leki antydepresyjne, neuroleptyczne, cytotoksyczne oraz kortykosteroidy. Niektóre z nich powodują jedynie niepłodność czasową (np. hormony, antydepresanty, antybiotyki, środki przeciwbólowe). Jednak w przypadku radioterapii czy środków przeciwnowotworowych mogą one nieodwracalnie uszkodzić pęcherzyki jajnikowe.