Staraniowy.pl

Od sposobu żywienia kobiety w trakcie trwania ciąży może zależeć prawidłowy przebieg ciąży, właściwy rozwój dziecka w okresie płodowym, a także stan jego zdrowia w dzieciństwie i w wieku dorosłym. Przez określenie ,,prawidłowe żywienie’’ należy rozumieć: odpowiednie spożycie energii w poszczególnych trymestrach ciąży, odpowiednie spożycie składników odżywczych oraz zmianę nawyków żywieniowych. W ciąży wzrasta zapotrzebowanie na składniki pokarmowe. Zmienia się metabolizm organizmu, ponieważ dziecko jest całkowicie uzależnione od substratów pokarmowych i energetycznych otrzymywanych drogą krwionośną od matki.

Zalecenia w ciąży

Według Rekomendacji Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dobowe zapotrzebowanie energetyczne ciężarnej zawiera się  między 2200 a 2500 kcal, a ogólna wartość energetyczna codziennej diety w odniesieniu do stanu sprzed ciąży nie musi ulec zmianie w I trymestrze ciąży. Zaleca się, by  kobieta w I trymestrze zwiększyła swoją masę o  około 1,5 do 2 kilogramów. Natomiast w II i III trymestrze wartość energetyczna powinna być zwiększona o około 300 kcal na dobę. W II trymestrze zalecany przyrost wagi wynosi 6-7 kilogramów, natomiast w III – około 4-5 kilogramów. Przez całą ciążę przyrost wagi powinien być w granicach 12-18 kilogramów. Zbyt mały całkowity przyrost masy ciała podczas ciąży stanowi ważny czynnik zwiększający ryzyko małej masy urodzeniowej.

Głównymi zaleceniami praktycznymi dla kobiety ciężarnej przedstawianymi przez położną powinno być zapewnienie optymalnego stanu odżywiania. Podczas edukacji należy podkreślić, a także w sposób racjonalny wyjaśnić następujące aspekty potwierdzone licznymi badaniami: jak należy stosować urozmaiconą dietę oraz jak dbać o odpowiedni przyrost masy ciała w poszczególnych trymestrach ciąży.

Prawidłowa dieta

Podstawowe zasady diety w ciąży nie różnią się zbytnio od reguł zdrowego odżywiania. Przede wszystkim należy zadbać o odpowiednie ilości pożywienia ze wszystkich grup: produkty zbożowe, warzywa i owoce, mięso i ryby, mleko i jego przetwory, tłuszcze i cukry.

Prawidłowa dieta w ciąży wymusza zwrócenie szczególnej uwagi na określone produkty wysokiej jakości, których spożywanie pomoże lepiej znieść okres ciąży, a także zapewni rozwijającemu się dziecku odpowiednią ilość składników odżywczych. Produkty zbożowe to podstawa diety, oparta o razowe pieczywo, brązowy ryż, kasze,  płatki zbożowe i otręby. Kobieta w ciąży nie powinna zapominać o odpowiedniej podaży płynów, zaleca się co najmniej 8 szklanek wody, a także 5 porcji warzyw i owoców. To wszystko zapewni wielość witamin, składników mineralnych, błonnika pokarmowego oraz bioflawonoidów, niezbędnych w okresie ciąży. Właściwym zaleceniem jest, aby do płatków zbożowych dodawać świeżą pomarańczę, ponieważ biodostępność niektórych składników mineralnych znajdujących się w produktach roślinnych zwiększa się pod wpływem innych.

Białko, tłuszcze

Przede wszystkim należy zadbać o odpowiednie ilości pożywienia ze wszystkich grup: produkty zbożowe, warzywa i owoce, mięso i ryby, mleko i jego przetwory, tłuszcze i cukry.

Na podstawie piśmiennictwa można stwierdzić iż pomimo wzrostu zapotrzebowania na białko w okresie ciąży przeciętna dieta europejska dostarcza go w dostatecznej ilości. Białko to podstawowy budulec tkanek i narządów rozwijającego się dziecka. Podstawowe źródło białka to mięso i ryby, wprowadzone do jadłospisu dostarczają żelaza, cynku oraz witamin z grupy B.  Ryby natomiast to ważne źródło wielonienasyconych kwasów tłuszczowych tak istotnych w rozwoju siatkówki oka i mózgu dziecka. Źródłem białka są również nasiona roślin strączkowych takich jak: soja, soczewica, fasola, groch. Pełnowartościowe białko zawiera również mleko i jego przetwory, to również źródło łatwo przyswajalnego wapnia – tak istotnego w budowie układu kostnego dziecka. Zaleca się codziennie uwzględnić w swoim jadłospisie trzy porcje produktów mlecznych odtłuszczonych, a zarazem rezygnację z serów pleśniowych i lodów, ponieważ nadmiar tłuszczu w diecie  może spowodować wysoki przyrost masy ciała. Tłuszcze i słodycze to te produkty, które w diecie  kobiety ciężarnej powinny występować w niewielkich ilościach. Zwłaszcza, że słodycze należą do produktów wysokokalorycznych, należy je zastąpić suszonymi owocami i orzechami lub przemyślanymi ciastami domowej roboty. Duże ilości tych niekorzystnych składników występują również w produktach typu fast-food.

Co wyeliminować z diety?

Istnieją również produkty, które należy w sposób radykalny wyeliminować z życia kobiety ciężarnej. Należy do nich nie wątpliwie alkohol, który powoduje zaburzenia w stanie odżywiania płodu oraz jego niedotlenienie. U noworodków matek pijących alkohol występują zagrażające życiu zaburzenia oddychania, obniżenie stężenia cukru i wapnia we krwi, zwiększone ryzyko wystąpienia małej masy urodzeniowej, odklejenia łożyska i poronień. Alkohol powoduje także wystąpienie zespołu alkoholowego u dzieci- FAS (zahamowanie rozwoju mózgu). Może spowodować również wady wrodzone.

Kolejne zalecenie to  unikanie picia kawy. Kawa i zawarta w niej kofeina, ale również cola i herbata, mogą zaburzać pracę serca dziecka, a także  mogą być przyczyną poronienia lub  przedwczesnego pęknięcia błon płodowych,  co może prowadzić do porodu przedwczesnego. Czas metabolizowania kofeiny  w organizmie matki w drugim i trzecim trymestrze ulega wydłużeniu nawet do 10,5h w porównaniu z 2,5 – 4,5h u kobiet niebędących w ciąży.

Należy wyeliminować z diety następujące produkty:

•  Napoje gazowane, gdyż zawarty w nich dwutlenek węgla, fosforany i  konserwanty niekorzystnie wpływają na przewód pokarmowy matki. Dostarczają one duże ilości cukrów prostych, których ciężarna powinna unikać.
•  Radykalnego wyeliminowania z diety ciężarnej  wymaga  wątróbka, ze względu na dużą zawartość cholesterolu, ale również na nadmierną ilość witaminy A, która może zaburzać rozwój płodu.
•  Należy unikać surowego  mięsa , ryb (tatar, sushi) i owoców  morza (frutti di mare) ponieważ, mogą być źródłem toksoplazmozy i listerii, które uszkadzają układ nerwowy płodu, powodując przedwczesny poród. Zrezygnować należy także z mięsa rekina, miecznika, makreli, tuńczyka i płytecznika ze względu na rtęć, którą mogą zawierać. Rtęć powoduje zaburzenia neurologiczne zarówno u matki, jak i u dziecka.
• Ze względu na ryzyko wystąpienia alergii u dziecka należy zrezygnować z jedzenia orzeszków ziemnych, są one niewskazane ze względu na zawartą w nich aflatoksynę, która może wpływać niekorzystnie na rozwój płodu.

Również  żywność konserwowana, sztucznie barwiona i aromatyzowana zawiera substancje dodatkowe, które mogą powodować biegunkę, zaburzenia żołądkowe i odczyny alergiczne. Szczególnie należy uważać na benzoesan sodu (konserwy, dżemy, majonezy), kwas fosforowy, fosforan sodu (proszki do pieczenia, napoje typu cola), glutaminian sodu (napoje, zupy instant, przyprawy typu vegeta, kostki bulionowe, przyprawy do zup w płynie, konserwy, sosy w proszku). Nie należy również sięgać w sklepie po gotowe produkty garmażeryjne czy sałatki ze względu na ryzyko zakażenia listerią. Komponując posiłki, należy unikać serów  pleśniowych  (brie, camembert, lazur, rokpol i gorgonzola), gdyż  mogą wywołać listeriozę. Wyeliminować należy również fetę i sery z mleka niepasteryzowanego. Należy pamiętać,  iż surowe jajka są źródłem salmonelli, która może powodować sepsę u płodu, trzeba więc unikać potraw, deserów i napojów przyrządzanych na ich bazie, np. kogel-mogel czy domowy majonez. W ciąży powinno się  zrezygnować również z  produktów wędzonych (sery, mięso, ryby)  ze względu na dużą zawartość rakotwórczych  nitrozoamin oraz bardzo duże ilości soli. Zalecenia odnośnie bezpiecznego i właściwego odżywiania kobiety w ciążyto zarazem troska o właściwe zaspokajanie potrzeb rozwojowych kobiety i dziecka w okresie prenatalnym.

W zaleceniach dotyczących prawidłowej diety w ciąży należy zwrócić uwagę na składniki, które zwykle występują w niedostatecznej ilości. Należy do nich niewątpliwie kwas foliowy, żelazo, którego wchłanianie z pożywienia wspomaga witamina C oraz odpowiedni poziom cynku.

Polecam do przeczytania:
1.    Raczyńska P., Kubik P., Niemiec T.: Zalecenia dotyczące suplementacji diety u kobiet podczas planowania ciąży, w ciąży, w czasie karmienia piersią. Ginekologia Praktyczna, 3, 2008, 2-7.
2.    Czerwonogrodzka- Senczyna A., Ehmke Vel Emczyńska E.: Zalecenia dietetyczne. Menu przyszłej mamy 7 ważnych zasad. Magazyn pielęgniarki i położnej, 3, 2011, 28-29.
3.    Krychowska M.: Alkoholowy zespół płodowy- rola położnej. Położna nauka
i praktyka. 4, 2008, 60-63.
4.    Otowska J., Maślankowska I., Samsel E., Opacka A., Wiedza kobiet i mężczyzn
o konsekwencjach spożywania alkoholu przez ciężarne. Położna nauka i praktyka, 4(8), 2009, 12-15.