Staraniowy.pl

Od 1 listopada 2015 roku w Polsce obowiązuje nowa „Ustawa o leczeniu niepłodności”. Co warto o niej wiedzieć?

Kto może skorzystać?

Z procedury in vitro mogą skorzystać małżeństwa oraz osoby, pozostające we wspólnym pożyciu (czyli w związkach nieformalnych), potwierdzonym zgodnym oświadczeniem obydwojga. Istotnym kryterium jest to, które mówi, że z procedury można skorzystać dopiero po wcześniejszym wyczerpaniu innych metod leczenia niepłodności, prowadzonych przez co najmniej jeden rok. Od tej reguły istnieje jednak wyjątek – jeżeli pewnym jest, że nie ma możliwości uzyskania ciąży innym sposobem niż właśnie zapłodnienie pozaustrojowe, można zastosować in vitro wcześniej i bez wyczerpania pozostałych metod leczenia niepłodności. Nie istnieją ograniczenia wiekowe dla kobiet, które mogą skorzystać z procedury.

Kto nie może skorzystać?

Ustawa zabrania skorzystania z procedury in vitro samotnym kobietom – do tej pory było to możliwe przy wykorzystaniu nasienia anonimowego dawcy. Jednakże, zgodnie z nową ustawą, każde dziecko – także to, pochodzące z in vitro, musi mieć dwoje rodziców. Jest to jednoznaczne z faktem, że samotne kobiety, które wcześniej zamroziły jajeczka i zarodki do ich późniejszego wykorzystania, nie będą mogły tego zrobić. Jak się więc okazuje – prawo w niektórych przypadkach jednak działa wstecz… Możliwość wykorzystania jajeczek wróci w momencie, kiedy kobieta znajdzie partnera. Teoretycznie więc, można by się tu doszukiwać pola do nadużyć – partner może być przecież tylko „chwilowy”, znaleziony wyłącznie na potrzeby in vitro. Można jednak z dużym prawdopodobieństwem wykluczyć „fałszywych” kandydatów. Partner taki będzie bowiem musiał podpisać odpowiednie dokumenty, które w świetle prawa uczynią go prawowitym ojcem dziecka kobiety…

Komórki do adopcji – po 20 latach

Jedyna nadzieja w tym, że na znalezienie „prawdziwego” partnera kobiety będą miały aż 20 lat… Dopiero po tym czasie komórki zostaną oddane do dawstwa anonimowego. Trafią tam także te zarodki, których oboje dawcy zmarli. Warunkiem skorzystania z nich będzie m.in. ustalenie – na podstawie danych fenotypowych – podobieństwa biorców zarodka z jego dawcami. Nie chodzi tutaj o takie cechy, jak kolor włosów czy oczu, ale cechy, poświadczające przynależność do danej rasy czy grupy etnicznej. To nie przyszli rodzice będą o tym decydować, ale lekarz prowadzący procedurę, który będzie miał obowiązek ustalenia zgodności cech fenotypowych. Ma to zmniejszać ryzyko powstawania kłopotliwych sytuacji, w których po wyglądzie dziecka można wywnioskować, że rodzice korzystali z medycznie wspomaganego rozrodu.

Ile zapłodnionych komórek?

Zgodnie z nową ustawą liczba zapłodnionych komórek jajowych jest ograniczona do sześciu. Będzie można utworzyć więcej zarodków tylko w jasno sprecyzowanych sytuacjach: gdy kobieta poddająca się zabiegowi ma ponad 35 lat bądź istnieją ku temu wskazania medyczne, np. inna choroba, współistniejąca z niepłodnością lub podjęte wcześniej, co najmniej dwukrotnie i nie przynoszące rezultatu leczenie metodą zapłodnienia pozaustrojowego.

Co z zarodkami?

Mrożenie i niszczenie zarodków to jedna z najwrażliwszych w kontekście in vitro kwestii. Nowa ustawa mówi, że zakazane jest niszczenie zarodków, które są zdolne do prawidłowego rozwoju (takich, w których nie zostały stwierdzone wady, powodujące ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę). Co więcej, za złamanie tego zakazu, ma grozić od 6 miesięcy do 5 lat pozbawienia wolności. Zabronione jest również tworzenie zarodków w innych celach, niż zapłodnienie pozaustrojowe.

Dawstwo komórek

Ustawa dopuszcza inne niż partnerskie dawstwo komórek rozrodczych oraz zarodków, określając szczegółowo zasady, na jakich może być ono prowadzone. Komórki i zarodki w dawstwie innym, niż partnerskie, można przekazać wyłącznie na rzecz anonimowej biorczyni. Dawcy – zanim wyrażą zgodę na procedurę, muszą zostać poinformowani o skutkach prawnych przekazania swoich komórek, m.in. o braku dostępu do jakichkolwiek informacji na temat dalszego postępowania z komórkami oraz braku jakichkolwiek praw wobec dziecka, które urodzi się w wyniku zapłodnienia in vitro. Jeśli komórki nie zostaną zastosowane w procedurze, dawca może w każdej chwili zażądać ich zniszczenia lub przekazać je na cele badawcze. Z komórek rozrodczych jednego dawcy anonimowego może urodzić się nie więcej niż dziesięcioro dzieci. W przypadku zabiegów przy użyciu nasienia anonimowego dawcy, partner kobiety jest zobowiązany złożyć w Urzędzie Stanu Cywilnego oświadczenie o uznaniu ojcostwa.

Co w przypadku śmierci dawcy?

W przypadku, kiedy komórki rozrodcze pochodzą od partnera, nie można ich zastosować po jego  śmierci. Jednak zarodki powstałe w wyniku dawstwa partnerskiego mogą zostać przeniesione do organizmu biorczyni także po śmierci ich właściciela.

Nie dla wyboru cech fenotypowych

Ustawa zakazuje preimplantacyjnej diagnostyki genetycznej w celu wyboru cech fenotypowych, w tym także płci dziecka. Od tej reguły istnieją jednak wyjątki – jeśli przykładowo taki wybór pozwoli na uniknięcie ciężkiej, nieuleczalnej choroby dziedzicznej (np. dana choroba jest dziedziczona w szczególności przez chłopców czy dziewczynki), wówczas ustawa dopuszcza przeprowadzenie diagnostyki także w tym celu.

Tak dla zabezpieczenia płodności na przyszłość

Ustawa przewiduje możliwość pobierania komórek rozrodczych w celu zabezpieczenia płodności  na przyszłość. Może to mieć miejsce np. przed poddaniem się terapii, która stwarza ryzyko upośledzenia płodności. W przypadku osób dorosłych konieczne jest wyrażenie zgody przez dawcę, zaś w przypadku małoletnich – przez przedstawiciela ustawowego.

Informacje do wglądu dziecka

Dziecko urodzone w wyniku procedury in vitro, po osiągnięciu pełnoletności ma prawo poznać rok i miejsce urodzenia dawcy komórek rozrodczych bądź dawców zarodka, a także informacje na temat ich stanu zdrowia, czyli wyniki badań wykonanych przed pobraniem komórek lub utworzeniem zarodka. Z tymi informacjami ma prawo zapoznać się także przedstawiciel ustawowy dziecka, o ile mogą się one przyczynić do uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa życia lub zdrowia dziecka.
Ustawa jednoznacznie zakazuje handlowania komórkami i zarodkami. Planowane jest także stworzenie Rejestru Dawców Komórek Rozrodczych i Zarodków.

—-
Ustawa określa sposób i warunki leczenia niepłodności. Jego finansowanie określane ma być w odrębnych przepisach.